Eerdere Activiteiten

Het zoemde vooraf al rond onder de vrienden: Een bezoekje aan de oude popzaal Tivoli was het hoogtepunt van het programma van Gastheerschap en Cultuur op zondag 10 november. Daar wilden veel vrienden wel bij zijn. Het was te merken aan de belangstelling: groepen van 25 tot 30 deelnemers – bij elkaar meer dan honderd belangstellenden.

Achteraf hoorde je aan de reacties dat het meer dan bijzonder was om, door de bouwactiviteiten heen, de contouren te zien van het nieuwe hotel Union House.

Wat mij, als frequent bezoeker van de optredens in Tivoli, opviel is dat de ontmantelde concertzaal een stuk kleiner is dan in mijn herinnering. Het goede nieuws: In de zaal komt een grand restaurant en het podium blijft in tact. De restauranthouder denkt aan vrolijke diners met optredens. Nog iets om naar uit te kijken: de lange kloostergang, waardoor je van de gracht naar de concertzaal liep, blijft bestaan en is overdag publieke ruimte, een steeg naar het binnenterrein achter Tivoli, aansluitend op de Zwaansteeg.

Een andere climax was het bureau van Tinker Imagineers, een bedrijf voor creatieve communicatie, aan de Hamburgerstraat. Vanaf de straat ziet het pand er statig en imposant uit. Achter de voorgevel is een combinatie van een monumentale voorkamer met een prachtig geverfd plafond en een strak uitgevoerde uitbouw, een luxe ambiance voor een modern stadskantoor.

Minstens net zo interessant was het kennis te maken met de projecten van Tinker. Zij bedachten onder andere de spannende zoektocht naar archeologische hoogtepunten in DomUnder, de ondergrondse tentoonstellingsruimte onder het Domplein. Via schetsen, moodboards en aantekeningen van brainstormen zagen we ook een project-in-wording, het ontwerp van de jeugdafdeling van een groot Wetenschaps Museum in China.

Er stonden ook nog twee monumentale, particuliere woonhuizen op het programma. Op de Oudegracht nummer 333 bezochten we Huize De Hollandsche Daalder, bewoond door psycholoog Wim Zwanikken en echtgenote. Zwanikken gaf ons een mooi overzicht van de geschiedenis van het pand, voor het eerst beschreven in 1526. Toen het domein van houtkopers en kistenmakers. Later werd het huis vooral bekend vanwege de beroemde bewoonster Ida Boudier Bakker, die er woonde van 1928 tot 1968.

Hoogtepunt van dit bezoek: de authentieke houten keuken met vuurplaats.

Gastheerschap-vriend René Sanders leidde ons met trots door zijn huis De Drie Schabellen aan de Oudegracht 267. Hij begon zijn rondleiding in de achtertuin omdat daar de vierkante woontoren staat uit de 14e eeuw, de kern van het stadskasteel, dat De Drie Schabellen oorspronkelijk was voordat later een nieuw voorhuis werd aangebouwd.

Rond het stadskasteel waren kleine woningen aangebouwd, gezinswoningen voor de scheepsmakers, die daar werkten. En één van die eenvoudige woningen, weet René Sanders, was het èchte geboortehuis van Adriaan Florisz. Beyens ofwel de enige Nederlandse Paus, die we ooit hadden, Adrianus VI.

Tot slot, het laatste hoogtepunt van deze middag was de afsluitende borrel in de Regentenkamer van het Bartholomeus Gasthuis, waar we te gast waren van de Vrienden van het Bartholomeus Gasthuis. De uitnodiging om lid te worden van deze vriendenvereniging geldt nog steeds.

Gelukkig was het droog en zonnig, toen we ons verzamelden op de Jacobibrug.

Allereerst gingen we naar de Augustinuskerk, in 1839-1840 als eerste grote katholieke kerk gebouwd in Utrecht sinds het herstel van de godsdienstvrijheid.

In 2016 werd het gebouw gesloten door de brandweer nadat een brokstuk uit het gewelf naar beneden was gekomen. Een grote restauratie volgde, waarbij de oorspronkelijke kleuren van het hoogaltaar werden teruggebracht en het fresco en het gewelf werden hersteld. Daarna kon de kerk met Advent 2023 weer voor de eredienst worden gebruikt. We waren allemaal overweldigd door de grootte van de kerk.

Vervolgens naar de Jacobikerk voor een middeleeuws uurwerk, dat 14 meter boven de grond in de toren hing, maar in de 16e eeuw tijdens de grote storm naar beneden viel. De klok is honderden jaren kapot geweest, opgeslagen in kisten. Door een commissie van het klokkenluidersgilde is het hersteld; er zitten duizenden manuren in. Bij het uurwerk, dat zich nu onderaan de toren van de kerk bevindt, heeft Theo Poort (ėėn van die commissieleden), ons verteld over dit herstel.

Daarna naar het Volksbuurtmuseum aan de Waterstraat 27. Dit museum heeft een grote collectie objecten en foto’s over de geschiedenis van de bekende Utrechtse volksbuurt Wijk C. Het museum is na een grondige vernieuwing sinds december weer open.

Tenslotte gingen we naar het politiebureau op het Paardenveld, waar we uitleg kregen van onze wijkagent Willem hoe het gesteld is met de veiligheid in de Binnenstad en zijn rol daarbij.

Natuurlijk sloten we af met een gezellige borrel, ditmaal in de binnentuin tussen de Bergstraat en de Willemstraat, waar Ad ook de gastvrouwen en -heren bedankte.

Deze keer weer een “ouderwetse gastheerschap-bijeenkomst” zoals vele vrienden opmerkten!

Allereerst stond Nieuwekamp 11 op het programma: een voormalig schoolgebouw van de Rooms-katholieke Industrie en Huishoudschool Nieuwekamp. Dit unieke schoolgebouw uit de dertiger jaren is met behoud van de architectonische waarden verbouwd tot een bijzonder complex dat plaats biedt aan een 15-tal appartementen in grootte variërend van circa 70 m2 tot circa 140 m2. We mochten 4 appartementen bezoeken.

Vervolgens was Brigittenstraat 11 aan de beurt, een statig huis met rechte kroonlijst en een tympanon. XVIII, gebouwd in 1650. Dit pand was onderdeel van ėėn grote woning, maar is nu opgesplitst in 3 woningen; nummer 11 is het middelste gedeelte met een woonoppervlakte van 311 m^2.. Frank en Tamara hebben het in 3 jaar tijd fantastisch verbouwd, met aandacht voor de historische details en de mooie tuin.

Tenslotte naar Jeruzalemstraat 9: een prachtig en ruim appartement in een gebouw uit 1913. De huidige bewoners hebben het zo verbouwd dat alle ramen uitkijken op een grote binnentuin.

De borrel vond plaats in de prachtige tuin van Nieuwekamp 11.

Een mooi diner en vrolijkheid op historische grond.

Zaterdag 1 juni 2024 was de dag voor een extra activiteit van Gastheerschap en Cultuur: het traditionele lustrumfeest. Dit keer was Fort bij Rijnauwen bij Amelisweerd de historische grond voor een vrolijk feest en een mooi diner in de verschillende ruimtes van het fort.

Ter introductie stonden boswachter Erwin Fisée en vier top-gidsen van Staatsbosbeheer (beheerder van het uitgestrekte natuurgebied rond het fort) klaar voor een rondleiding. De excursie spitste zich toe op de vleermuis. Rijnauwen is namelijk de vaste plek voor een unieke vleermuizenkolonie met verschillende bijzondere soorten. Maar wat op de 140 Gastheerschap-vrienden de meeste indruk maakte was de bijzondere trap in het reduit, een zelfstandig verdedigbaar gebouw binnen het fort, waar de manschappen in het fort bij een aanval hun allerlaatste verdedigingslinie kunnen optrekken.

Als bijzonder souvenir van dit feest hebben alle aanwezigen een mooie groepsfoto overgehouden aan het feest. Het was voor fotograaf Luuk Huiskes een spannende uitdaging of hij de 140 vrienden zò op de foto wist te krijgen, dat iedereen ook kon laten zien dat’e aanwezig was. Dat is gelukt!

Zoals de meeste vrienden van Gastheerschap het graag hebben: een jubileum is alleen compleet met een feestelijk diner. Reizend restaurant De Maaltuin was onze gastheer. Zij zoeken historische plekken rond Utrecht, bij voorbeeld de kassen bij Soestdijk, de oude vliegbasis Soesterberg, het vroegere Pieter Baan Centrum en ook Fort bij Rijnauwen, strijken daar neer met een mobiele keuken en een  complete restaurant-inrichting en serveren er goede wijnen en een mooi gekookt vijf gangen diner. Getuige de vele complimenten achteraf en lieve bedankmailtjes was het een schot in de roos.

Tijdens het lustrum beleefde de voorzitter zijn ‘finest moments’ als charmante ceremoniemeester. Jorik kondigde aan “ergens dit jaar” af te treden als voorzitter. Daarmee komt en eind aan de feitelijke band tussen Gastheerschap en Cultuur en zijn familie.

Het was Jorik’s moeder Tineke van de Wal, die in 1999 de vriendenclub oprichtte. Zij was ook de eerste voorzitter. De laatste acht jaar, tot 2024, vervult zoon Jorik deze functie en die persoonlijke band is goed te merken. Geregeld herinnert hij andere bestuursleden aan de oorspronkelijke doelstellingen van Gastheerschap en Cultuur. Bijvoorbeeld dat er een bestuur is, dat het voortouw neemt maar dat eigen inbreng van de vrienden en zelfwerkzaamheid ook belangrijk zijn bij de  activiteiten.

In zijn feestrede kon Jorik citeren uit oude stukken, die hij vond in het familie archief.

Bijvoorbeeld dit citaat uit 2001: ”We nodigen u in maart uit voor een verrassend concert van een jong talent: Janine Jansen. Ze speelt op viool stukken van Bach en Scarlatti. Haar vader, die we kennen als Domorgelspeler, zal haar begeleiden”.

En nog een mooie anekdote: in de beginjaren werd het programma eens per paar maanden geprint en rondgebracht. Eén van de bestuursleden bracht dan op de fiets persoonlijk de – toen nog – 125 nieuwsbrieven aan de deur. 

Eén van de jubileumgasten voelde direct het gemis als Jorik straks geen voorzitter meer is, een breuk in de periode van de dynastie. “Kan jouw oudste zoon niet de nieuwe voorzitter worden?” Maar om hem, met zijn twintig jaar, nu al zulke grote schoenen te laten vullen, dat vond Jorik geen goed idee.

Voor de excursie in mei hadden we in het Gastheerschap-bestuur een buitenactiviteit bedacht, maar dat het zò’n mooie zondag zou worden hadden we niet voorzien. Plus 20 graden en volop zon. Ideale omstandigheden voor een wandeling langs een selectie muurschilderingen in de oude Binnenstad (omgeving Breedstraat).

We lieten ons leiden door drie deskundige gidsen: Marije Lieuwens, curator en oprichter van het bedrijf City Canvas. Zij bemiddelt tussen gemeente, bewoners, soms woningbouwverenigingen en de makers van muurschilderingen om op de beste plekken in de stad de mooiste muurschilderingen voor elkaar te krijgen. Marije had de excursie door de Breedstraatbuurt uitgezet. Samen met Daan Drubbel, grafisch vormgever en ook curator bij City Canvas, en Didi Steen, die met haar bedrijf Street Art Tours op verzoek wandelingen langs muurschilderingen en graffiti organiseert, gingen we in drie verschillende groepen langs negen kunstwerken.

We begonnen aan de Molenstraat, bij een project van City Canvas. De muurschildering “Nachttocht” van Aafke Bouman. Volgens Marije Lieuwens laat dit werk heel duidelijk zien hoe belangrijk het is dat meerdere kunstenaars in Utrecht een kans krijgen, omdat het meer variatie in de stijl van schilderen oplevert.

In de wandeling was ook een bijzonder werk opgenomen, dat de PUHA shop had laten maken door de kunstenaarsgroep We are out of Office. PUHA is een ‘designer store’ waar werk te koop is van jonge ontwerpers (meestal uit Utrecht).

Aan het eind van de wandeling, bij het schilderij van Pyke Koch aan de Asch van Wijckskade, had gids Didi nog een verrassing. Zij had haar rondleiding in een wat hoger tempo afgelegd dan de andere groepen. Zo had zij nog tijd over voor een bijzonder kunstwerk uit één van haar eigen Street Art Tours.     

Als gezegd was het een prachtige warme dag. En dat maakt dorstig. Aan het eind werd voorzichtig geïnformeerd waar de afsluitende borrel zou zijn. En natuurlijk was die borrel op de enige plek in de Breedstraat, waar je op zaterdag ook een zoektocht over de lapjesmarkt eindigt:

Café Marktzicht. Als sprinkhanen verdeelde het gezelschap zich daar over het terras. Maar dat gebeurde onderweg ook al af en toe: Gastheerschap hits the street. Het was een goed besluit geweest van het bestuur om van de mei-activiteit een buiten-activiteit te maken.

Bijeenkomst Gastheerschap & Cultuur op zondag 14 april 2024

De meeste binnenstadbewoners hebben de afgelopen periode wel eens moeten omlopen of omrijden vanwege wegversperringen op de gracht. Er wordt namelijk hard gewerkt aan het Utrechtse wervengebied. Ook voor de komende jaren is dit een gegeven.
Op zondag 14 april waren we te gast bij het Informatiecentrum Wervengebied (voormalige bieb) van de gemeente Utrecht waar we meer achtergrond kregen over deze omvangrijke werkzaamheden. We verzamelden even voor 15.00 uur op de Stadhuisbrug, waarna we in 4 groepen uiteen gingen.

Buiten, op de trappen van het Stadhuis, vertelde bouwmeester Constantijn Veder aan de hand van tekeningen en foto’s over het ontstaan en de ontwikkeling van het gebied, de grachten en werven, de werfkelders en specifiek die plek: Snippenvlucht, Stadhuisbrug, Magazijn De Zon.

De uitvoerder van het werk, Jack van Dongen, nam ons mee naar de werfkelders onder Magazijn De Zon (Informatiecentrum Wervengebied). Een aantal werfkelders is inmiddels gerestaureerd en aan andere kelders wordt nog gewerkt. Jack liet ons zien hoe de restauratie van de werfkelder zich voltrekt en welke ingenieuze handelingen hiertoe worden verricht.

Voorlichter Bart Budel gaf een introductie bij de documentaire ‘De werven van Utrecht’, een serie gemaakt door RTV Utrecht. Vanaf de ‘tribune’ konden de Vrienden een gedeelte van de docu volgen  waarin alle aspecten van werken en leven aan de grachten is te zien. Bewoners, aannemers, historici, en anderen komen voorbij (zie RTV Utrecht Werven van Utrecht – 2022 – deel 1 – RTV Utrecht)

Voorin het Informatiecentrum werd uitleg gegeven door verschillende partijen die op hun eigen manier in en voor het wervengebied actief zijn:

• Jeske de Cock , communicatieadviseur van de gemeente Utrecht, gaf een korte introductie over het programma Wervengebied en het tijdelijke Informatiecentrum Wervengebied.
  
• Jules Kneepkens en Robin van Essen spraken namens het Wervenberaad. Hierin werken bewoners met de gemeente samen om de werven schoon, veilig en leefbaar te houden voor iedereen. Zij organiseren bijvoorbeeld de Opschoondag aan de Werf.
  
• Ria Koppejan vertelde over de onlangs opgerichte Vereniging De Utrechtse Werfkelders. Het doel van deze vereniging is om werfkeldereigenaren bijeen te brengen en te ondersteunen daar, waar het gaat om het herstel en onderhoud van de werfkelders.

Heel veel dank aan alle betrokken van de gemeente Utrecht voor deze zeer informatieve bijeenkomst!

De middag werd afgesloten met een gezellige borrel in De Pub van de Winkel van Sinkel.

We verzamelden ons bij het beeld De Baliekluiver op de Gaardbrug voor een  programma rondom de Lijnmarkt. De opkomst was groot, meer dan 100 vrienden.

Allereerst Lijnmarkt 40: een winkelpand van rondom 1900; sinds 1967 een rijksmonument. Nu brillenzaak Optical Art. John Linnenbank,de eigenaar vertelde over het gebouw, maar ook over de vele verzamelingen en curiositeiten in zijn winkel.

Ietsje verderop Lijnmarkt 19. Ad Sanders gaf ons uitleg over de historie van de Lijnmarkt en de bouw van zijn appartement op de eerste verdieping. Daarna kregen we het prachtige uitzicht te zien vanaf zijn dakterras en konden we ook nog naar de grote kelder, die onder de Lijnmarkt doorloopt tot aan de Oudegracht.

Visschersplein 64. Dit huis was echt een verrassing. Over een inpandige parkeerplaats, kwam je via een lange gang en trap bij een gigantisch appartement, dat helemaal doorliep tot aan de Lijnmarkt 23/25. Geraud Dautzenberg gaf ons aan de hand van een powerpoint een uitgebreide uitleg over de historie van dit pand uit de Middeleeuwen.

Tot slot: Huis Visscherssteeg Utrecht, vanouds nummers 13 en 11,nu samengevoegd tot één woning. Het is een middeleeuws “complex” huis, bestaande uit een voor en achterhuis met twee bouwlagen en een kap. Maria “t Hart vertelde ons over het langdurige herstel van het huis, waarna we een kijkje konden nemen in de vele vertrekken en de mooie tuin.

De borrel was bij Societeit de Vereeniging.

Creatief rond de Maliebaan

Op zondag 11 februari 2024 bezochten rond de 100 vrienden de bijeenkomst op de Maliebaan.

De Maliebaan – ooit aangelegd als speelveld voor het Maliespel waarmee de Universiteit meer studenten naar Utrecht wilde trekken – behoort nu tot een van de mooiste lanen van Utrecht met veel kantoren en enkele woonhuizen.

We bezoeken het Maliehuis. Een van de eerste panden (1637) aan de ‘baan’. Het gebouw deed vroeger dienst als een simpele herberg en clubhuis voor de spelers van het Maliespel. Vanaf de 18e eeuw heeft het gebouw dienst gedaan als herensociëteit, woonhuis, kantoor, school, showroom, bank en museum. Het pand werd geleidelijk verdubbeld en de buitengevels diverse malen ingrijpend aangepast. Tegenwoordig doet het dienst als kantoorpand van Digital Branding Bureau Born05. Sarah praat ons bij over deze nieuwe wereld en leidt ons rond in het ingrijpend gemoderniseerde creatief bureau.

Aansluitend bezoeken we Maliebaan 7, een woonhuis van de familie Conijn. Een volledig gerestaureerd pand met raampartijen in de Tutor-stijl. De gastheer geeft een presentatie over onder andere de verdedigingswerken die stonden op de plek waar nu het spoorwegmuseum is gehuisvest.

Een verrassing vinden we op de 1^e Korte Baanstraat 7. Op deze doodlopende weg vinden we Sprengers Interieur Architecten. Eigenaar Thomas leidt ons rond in dit oude Koetshuis dat volledig met oude bouwmaterialen is verbouwd door architect Rolf Bruggink. Fascinerend en creatief.

We eindigen bij een van onze vertrouwde vrienden op Villa Lievendaal aan het Lepelenburgpark. Vanaf deze plek overzien we de prachtige singel èn het Lepelenburg èn de Maliebaan.. Je raakt niet uitgekeken.

De borrel is in de keuken op Maliebaan 7, de tuindeuren staan open en de lente lacht ons al  toe. Dank aan alle gastheren en -dames voor deze mooie dag!

Zondag 14 januari was de datum waarop we de jaarlijkse grabbelton voor de vrienden van Gastheerschap en Cultuur organiseerden. Zo’n 80 binnenstadbewoners verzamelden zich op de Brigittebrug om drie adressen in ontvangst te nemen voor een bezoekje. Zo liepen tussen drie en vijf uur die middag allerlei groepjes door de stad met een plattegrond op zoek naar verrassende adressen.

De gastheren en gastvrouwen hadden de ruimte om zelf invulling te geven aan het bezoek van de gasten met koffie, thee en lekkers natuurlijk, maar ook met de manier van kennismaken. Een rondje met “waar heb je allemaal gewoond in je leven?” of “wat is vanaf 1 januari het leukste dat je is overkomen?” Het leverde bijzondere momenten op waarover nagepraat werd bij de borrel bij Ernst en Joyce. Een mooie middag!

Op zondag 10 december maakten we een uitstapje naar Utrecht Oost, vanouds de omgeving van doctoren, notarissen en bestuurders. Vier monumentale locaties stonden op het programma.   

Emmalaan 15, Rijksmonumentaal woonhuis (1898)
Hendrik Struik, bewoner van dit prachtige pand, vertelde over de geschiedenis van deze groep woonhuizen aan de Emmalaan nrs 1 t/m 19 met verspringende gevels, die naar een ontwerp van P.J. Houtzagers voor Stichting Woonhuizen van Levensverzekeringmaatschappij “De Utrecht” werden gebouwd op het landgoed Hoogeland. Het huis behoort samen met Ramstraat 2-16 en de door R. Rijksen ontworpen woningen aan de Emmalaan 21-41 tot de parkaanleg aan van J. Loran. De huizen kregen een rijke interieurafwerking.

Oudwijk 37
Heel bijzonder was ons bezoek aan het rijksmonumentale woonhuis aan Oudwijk 37. Hetis het woonhuis van de oud-commissaris van de koningin van Utrecht, Jhr. Pieter Beelaerts van Blokland(periode 1985-1998), hij is in 2021 overleden.
Wij werden ontvangen door mevrouw Beelaerts van Blokland, Jorik (voorzitter) gaf nadere toelichting op het  pand dat in 1928 gebouwd is in Amsterdamse Schoolstijl naar ontwerp van architect A. Kool. Het pand is gelegen op de afgeronde straathoek en georiënteerd op het Wilhelminapark.

EXbunker, Wilhelminapark 24A
Deze dag bood ook een kans om de opvallende bunker in het Wilhelminapark te bezoeken. Het is een bomvrije commandobunker, gebouwd in 1943 door de Duitse bezettingsmacht. Een korte video toonde beelden van het Wilhelminapark en de nabij gelegen Maliebaan, bestuurlijk centrum van waaruit de Duitse instanties opereerden. De bunker staat in een opvallende hoek in het park en is tegenwoordig in gebruik als expositieruimte De EXbunker. Tijdens ons bezoek was installatiewerk van  Twan Lieuwe Löwenthal te bewonderen.

R.K. Begraafplaats St. Barbara en kapel, Prinsesselaan 2
St. Barbara (1875) en kapel (1880)
Onder leiding van Mascha van Damme, architectuurhistoricus en auteur van onder meer ’Waarheid, goedheid, schoonheid, de Utrechtse neogotiek, Alfred Tepe en het St. Bernulphusgilde’ kregen we een korte rondleiding over de begraafplaats met een bezoek aan de kapel.
De indeling van de rijksmonumentale begraafplaats met toegangsbrug, directeurswoning, het lijken- en barenhuis en de kapel in neogotische stijl is een ontwerp van architect Alfred Tepe, een van de belangrijkste architecten van de neogotiek in Nederland.  

De middag werd afgesloten met een gezellige borrel in restaurant Donders aan de F.C. Donderstraat, hoek Biltstraat.